اینترنت رفتارها یا IoB چیست و چه تغییری ایجاد می‌کند؟
عبارت «اینترنت رفتارها» به موضوع داغ دنیای تکنولوژی تبدیل شده است. این فناوری تقریبا در تمامی صنایع از تولیدی تا خدماتی و توزیع کاربرد دارد و حتی دولت‌ها نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.
گارتنر این تکنولوژی را مهمترین جریان تکنولوژی استراتژیک در سال ۲۰۲۱ دانسته و براساس پیش‌بینی گارتنر تا سال ۲۰۲۳، فعالیت‌های ۴۰ درصد از جمعیت جهان به صورت دیجیتالی ردیابی شده و به منظور اثرگذاری بر رفتارها و تغییر یا اصلاح آن استفاده می‌شود. برآورد می‌شود بیش از ۳ میلیارد نفر در جهان تحت تاثیر این تکنولوژی قرار می‌گیرند! خب حالا باید دید اینترنت رفتارها به عنوان یک فناوری که در حال فراگیر شدن است از کجا آمده و چه مزایا و کارکردهایی دارد؟
پیوست در ادامه نوشت، اینترنت رفتارها در واقع توسعه‌ای از کارکردهای فناوری اینترنت اشیا یا IoT است. اگر اینترنت اشیا را سیستم عصبی در نظر بگیریم، اینترنت رفتارها نقش مغز را بر عهده دارد چرا که از اطلاعات شبکه عصبی معنا و مفهوم استخراج می‌کند.
اینترنت رفتارها داده‌های عظیم حاصل از اینترنت اشیا را از نگاه روانشناسی رفتارها بررسی کرده و به آنها معنا می‌دهد. داده‌های اینترنت اشیا مثل داده‌های مکانی و چهره روی فرد تمرکز دارند، اما اینترنت رفتارها این داده‌ها را به یک رفتار مثل خرید یا میزان استفاده شما از یک دستگاه یا یک خدمات متصل می‌کند.
مثلا اینترنت اشیا نشان می‌دهد که شما در طور روز بیشتر کجا هستید و چه مقدار از گوشی استفاده می‌کنید یا اینکه در منزل چه میزان برق و آب و گاز مصرف می‌کنید. اینترنت رفتارها این داده‌ها را گرفته و نشان می‌دهد که شما در روز ۸ ساعت به سر کار می‌روید و عادت دارید پس از آن با تاکسی اینترنتی به خانه برگردید و از اپلیکیشن غذا سفارش می‌دهید و میزان رفتار و مصرف‌تان در آب و برق و گاز چگونه است.
این بررسی رفتارها اطلاعات مفیدی را در اختیار شرکت‌ها و کسب و کارها و دولت‌ها و سیاستگذاران و تصمیم‌سازان می‌گذارد و در زمینه‌های مختلف مثل بهبود تجربه کاربری (UX)، بهینه سازی تجربه جستجو (SXO) و طراحی محصولات و خدمات کاربردی و حتی تصمیم‌سازی و برنامه‌ریزی برای بهینه کردن رفتار شهروندان یک شهر یا یک کشور حایز اهمین می‌شود.
اینترنت رفتارها در واقع توسعه‌ای از اینترنت اشیا یا IoT است. اگر اینترنت اشیا را سیستم عصبی در نظر بگیریم، اینترنت رفتارها نقش مغز بر عهده دارد و از اطلاعات شبکه عصبی معنا و مفهوم استخراج می‌کند.
هدف از اینترنت رفتارها تحلیل، درک و پاسخ به تمام رفتار‌های انسانی است. پس از بررسی رفتار با استفاده از فناوری اینترنت رفتارها از تشویق و منع برای تقویت یک رفتار یا تضعیف آن رفتار استفاده می‌شود. یا به رفتار و علایق خاص مردم پاسخ داده می‌شود.
مثالی برای اینترنت رفتارها
شرکت بیمه TD Isurance که در زمینه بیمه خودرو فعال است طرح جالبی با استفاده از این تکنولوژی ارائه کرده است. این شرکت بیمه اپلیکیشنی را طراحی کرده است که رفتار افراد در هنگام رانندگی را بررسی می‌کند. برای مثال اگر فرد با سرعت بالا رانندگی کند یا پیچ‌ها را با سرعت بالا بپیچد، زیاد ترمز بگیرد همه این رفتارها نشان دهنده رانندگی آن فرد به شمار می‌رود.
کاربرانی که با نصب و فعالسازی این اپلیکیشن موافقت کنند در ازای آن تخفیف می‌گیرند. سپس این اپلیکیشن با استفاده از حسگر‌های سرعت و تکان‌های گوشی موبایل آنها رفتار فرد را بررسی و به رانندگی او امتیاز می‌دهد و رفتار‌های پرخطر را به او گوشزد می‌کند. هرچه کاربر نمره بهتری داشته باشد و امن‌تر رانندگی کند، تخفیف بیشتری هم می‌گیرد.
نتیجه این فرایند اثر گذاری روی رفتار مشتریان بیمه است. افراد برای تخفیف بیشتر، امن تر رانندگی می‌کنند و هردو طرف معامله سود می‌کنند؛ شرکت بیمه تصادف‌های کمتری را شاهد خواهد بود و مردم هم علاوه بر تصادف کمتر، حق بیمه کمتری پرداخت می‌کنند.
مثال دیگری که شاید برای شما ملموس‌تر باشد اپلیکیشن‌های سلامت گوشی‌های تلفن همراه است. این اپلیکیشن‌ها با حسگر‌های مختلف اطلاعاتی مثل میزان پیاده روی، ضربان قلب، فشار خون و خیلی چیزهای دیگر را جمع‌آوری می‌کنند. مغز متفکر اپلیکیشن این اطلاعات را تحلیل کرده و مثلا می‌گوید که شما برای سلامتی بیشتر نیاز به پیاده روی بیشتری دارید.همین هشدار ساده باعث تغییر رفتار بسیاری از کاربران شده و درواقع روی رفتار آنها تاثیرگذار است.
اینترنت رفتارها چه فوایدی دارد؟
این تکنولوژی نوظهور از چندین نقطه به اطلاعات کاربران دسترسی دارد. در نتیجه فرایندی مثل خرید از آغاز تا پایان قابل تحلیل است. مثلا اینترنت اشیا نشان می‌دهد که کاربر چطور به یک محصول علاقه‌مند شده، چه روندی را برای خرید طی کرده است و از چه روشی برای خرید محصول استفاده کرده است. درنتیجه شرکت‌ها با استفاده از این اطلاعات می‌توانند نقاط مهم و تاثیرگذار را مشخص کرده و با ارتباط مثبتی با مشتری و مصرف کننده ایجاد کنند.
از فواید اینترنت رفتارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحلیل عادت‌های خرید مشتریان در تمام پلتفرم‌های آنلاین
بررسی اطلاعاتی که نحوه استفاده کاربران از دستگاه‌ها و محصولات را نشان می‌دهد
اطلاع از موقعیت حال حاضر کاربر در فرایند خرید
امکان اثرگذاری بر نقاط حساس و ارتباط هدفمند
شناسایی و حل مشکلات موجود برای بهبود فرایند خرید و افزایش رضایت مشتری
اینترنت رفتارها تنها به بخش تجاری و خرید و فروش محدود نمی‌شود. در دوران پاندمی کرونا برخی از شرکت‌ها از این تکنولوژی برای تضمین رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محل کار و ادارات استفاده کردند.
همچنین می‌توان دوربین‌های کنترل سرعت و چهارراه‌ها را نیز به اینترنت رفتارها متصل کرده و مثلا اگر راننده در هنگام رانندگی با تلفن همراه صحبت کرد این موضوع ثبت و اخطاری برایش ارسال شود.
البته اینترنت رفتارها تماما بی خطر و مفید نیست. این اطلاعات حساس ممکنه است به هکرهای و مجرمان سایبری برسد که بسیار خطرناک هستند. چراکه این اطلاعات الگوهای رفتارها یک شهروند را در اختیار مجرمان قرار داده و تبهکاران سایبری هم می‌توانند از آن برای بهبود و اصلاح فعالیت‌های مجرمانه خود استفاده کنند. مثلا اگر تبهکاران مطلع شوند که دقیقا چه محصولاتی برای کدام دسته از کاربران جذاب است می‌توانند از آن برای جلب توجه و کلاهبرداری یا فیشینگ استفاده کنند.به همین دلیل است که حریم خصوصی و امنیت یکی از موضوعات مهم اینترنت رفتارها و اشیا است.
نقش اینترنت رفتارها در جهان آینده
سال‌ها است که شرکت‌ها برای طراحی محصول و بازاریابی از تکنیک‌های تحلیل اطلاعات استفاده می‌کنند. اینترنت رفتارها این موضوع را وارد مرحله جدیدی می‌کند. طبق اعلام گارتنر با اینکه این تکنولوژی هنوز در روزهای اولیه توسعه خود است اما تا پایان سال ۲۰۲۵ بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهان حداقل در معرض یک برنامه اینترنت رفتارها قرار می‌گیرند. حالا این برنامه می‌تواند از سوی دولت و یا شرکت‌های خصوصی باشد. این اکوسیستم در نهایت رفتار انسان را به شکلی دیجیتالی تعریف می‌کند.
به همین دلیل برای جلوگیری از واکنش منفی مصرف کننده خوب است که شرکت‌ها بین پیشنهادات مبتنی بر تحلیل و شخصی‌سازی شده با پیشنهادات معمولی تعادلی ایجاد کنند. همچنین شرکت‌هایی که از اینترنت رفتارها در استراتژی خود استفاده می‌کنند باید امنیت را تضمین کنند تا این داده‌های حساس در دست افراد نادرست قرار نگیرد.
در پایان اینکه کاربرد اینترنت رفتارها تنها برای فروش و بازاریابی نیست. برای مثال سازمان‌ها می‌توانند بازدهی تبلیغات را از این طریق بررسی کنند یا مثلا نهاد‌های دولتی و سازمان‌های خیریه بازخورد یک حرکت اجتماعی و فرهنگی را با این روش تحلیل کنند و سیاستگذاری‌های خود را در حوزه‌های خاص تغییر یا اصلاح کنند.
